Yüzünü sergilemeye ihtiyaç duymadan tek bir hareketi ya da durumu kendi bedeni ya da yansıması üzerinden ifade eden Helena ile #tanışın.

Otoportre nedir? Filtreye bulanmış bir selfie ya da metrobüs camına yansıyan siluetin el yordamıyla çekilmesi de bu konuya dahil edilebilir mi? Helena Almeida’ya göre cevap, edilemez. Sanatçının eserlerinin sergilendiği Tate Modern, New York Sanat ve Barcelona Çağdaş Sanat Müzelerinin tanıtım bültenleri onu fotoğraf, performans, vücut, resim ve çizim sanatçısı olarak tanımlıyor ve eserlerinin önemli bir kısmının otoportrelerden oluştuğunu söylüyor fakat o hayır diyor. Peki neden?

Geçirdiği kalp krizi sonucu 2018 yılında hayatını kaybeden Helena ve onun sanatını taltif etmek üzere bir araya getirilmiş söz sahiplerinin çelişkisinden söz etmeden önce; ona daha yakından bakmalıyız.

Rakamların bir anlamı varsa şayet Helena, yazıyla bin dokuz yüz otuz dört yılında Lizbon’da doğdu. La Casa Del Papel ve Raquel Murillo çağrışımını es geçip devam edecek olursak; tüm aile üyelerinin bizzat sanatla ilgilendiği bir ev Helena’nın dünyaya geldiği. Portekiz’in simgelerinden biri olan “Keşifler Anıtı” babasına ait, kocası bir mimar ve çoğu fotoğrafı onun marifetiyle çekilmiş, Joana Rosa kızı ve o da geleneği bozmayarak doğal olarak bir sanatçı.

İlk kişisel sergisini otuz üç yaşında açan Helena, Güzel Sanatlar Resim bölümünden mezun olduğu sıralarda popüler olan neo-beton hareketinden ilham aldı. Latin Amerika’da ortaya çıkmış ve adına sık rastlanmayan bu akım özetle, rasyonel ve objektif güdüler besleyen beton akımına karşı soyut ve kalıpsız çalışmaları ifade eder. Sanatla yaşamın iç içe geçmesi ve düzlemlerin boyut kazanmasına dayalıdır.

Buna göre Helena; beyaz elbisesi üzerinden gövdesine bağladığı tuval ile evinin bahçesinde salınır. O bir model ya da bir şövale kullanarak da sanatını ortaya çıkarabilirdi fakat yapmadı. Gerçek hayat, duygular ve sanatı; ayrımı zor bir kaynaşmışlık içine sokmayı tercih etti.

Kendimi hangi pozisyonlara yerleştirmem gerektiğini, hangi duruşları üstlenmem gerektiğini ve bunu nasıl yapacağımı biliyorum. O ben değilim. Sanki ben başka biriymişim gibi.

Helena Almeida’nın sanatını var eden temel unsurlardan en önemlisi, mavi. Onun son kırk yılı siyah beyaz fotoğraflara izdüşen, taşan, sıçrayan ve yaran maviliklerden oluşuyor. Mavinin ise tek bir tonunu kullanıyor. Dönemdaşı Yves Klein’in patentini aldığı mavi tonunu birebir kullandığı iddialarına da hayır yanıtını veren Helena, bir gün bu ithamlardan sıkılmış olacak ki bir şey yapıyor.

Klein’in eserlerini oluştururken çıplak modellerin vücutlarını boyaması ve onları beyaz kağıt üzerinde yuvarlaması; Helena’nın araç olarak yalnızca kendisini kullandığı düşünülünce, onun tarafından tepki ile karşılanıyor. Bunun üzerine bin dokuz yüz yetmiş yedide “Inner Improvement” sergisini açan sanatçı, vahşi ve ruhsuz bir şekilde Klein mavisini çiğnediği fotoğraflardan oluşan bir sergi düzenliyor. Bu yolla; kadınların nesne olarak kullanılmasına karşı, kadınları ve sanatı özgürleştirmek istiyor.

Helena’nın çalışma yöntemlerinden biri de eserlerine katmak istediği ekstra boyuttan oluşuyor. Bunun için mavi fırça darbelerinin ucuna eklediği tek at kıllları ile çerçeveden taşan ve gerçeğe yaklaşan bir eser üretmeye çalışıyor. Maddesellikle oynarken, her türlü gereksiz detaydan arındırılmış ve yalının peşinde olan bir yaklaşım onunkisi. Bunun sonucunda da resimlerinde gözüken yalnızca eğilmiş bir gövde, kıvırcık bir saç, uçlarından havaya kaldırılmış bir elbise ve yalnızca bir kadın bacağı oluyor çoğu zaman. Yüzü ise genellikle resimlerinde yer almıyor. Klein mavisini yardığı ve ortasından çıktığı provakatif tablosu hariç.

Helena Almeida kısaca böyle. Sanatı ilginizi çektiyse galeriden eserlerine göz atmayı ve dilerseniz bu yazıya yorumlarda eklemeler yapmayı ihmal etmeyin.